Door Freek Rurup

Op vrijdag 2 september bezocht ik samen met de pioniersboeren Pipie Smits van Oyen, Jan en Marie-Louise van der Horst en Jan-Frans van Boeckel een drietal bedrijven in België en Nederland. Het doel was kennisuitwisseling tussen pioniersboeren en bedrijven die met agroforestry willen starten of onlangs zijn gestart. De bezochte bedrijven waren: De Witte Liereman (Oud-Turnhout), familie De Groot (Diessen) en Brord Sloot  en Patricia van Haaren (Herwen). Een verslag.

’s Ochtends werden we welkom geheten door Lander Thyssen bij boerderij De Witte Liereman. Er was nog geen agroforestry-aanplant gerealiseerd, maar de plannen zijn er wel. Het bedrijf bevindt zich aan de rand van een natuurgebied, wat de plannen om natuurlijk te gaan boeren stimuleert. De kern van het bedrijf wordt gevormd door de roodbonte Fleckvieh-runderen. 

Foto: het roodbonte Fleckvieh bij De Witte Liereman

Lander is een jonge boer met een achtergrond in de biologie. Opvallend is hoe hij zijn kennis over de (natuurlijke) vegetatie inzet voor de gezondheid en productiviteit van de dieren. De plannen voor agroforestry betreffen de realisatie van strokenteelt en de aanplant van bomen ten behoeve van schaduw, voeding en windbeschutting voor de dieren. Het laten uitvoeren van haaranalyses zet hij in om de behoefte aan specifieke elementen nader in beeld te brengen.
De boerderij moet op termijn liefst een rol gaan spelen in het recreatieve netwerk van de streek, om de maatschappij en het boerenleven aan elkaar te verbinden. 

Foto: Lander Thyssen vertelt over boerderij De Witte Liereman

Rond de middag arriveerden we bij Natuurboerderij Baarschot van Simon en Maria de Groot in Diessen. Hun grond is prachtig gelegen, tegen landgoed De Utrecht aan, dat duurzaam beheerd wordt.
In samenwerking met hun kinderen gaan zij 11 ha landbouwgrond omvormen naar een deel agroforestry, een deel natuurbos en een deel voedselbos.
Familie de Groot heeft onder andere een verdienmodel ontwikkeld rond CSA (community-supported agriculture ofwel gemeenschapslandbouw): Natuurboeren. Kleinschalig is hiermee dit jaar ervaring opgedaan. De Natuurboeren gebruiken elk een langgerekt bed voor het telen van groenten voor eigen gebruik. Boer Simon en familie zorgen voor zaaibed-klaarleggen van de grond. Daarna wordt er met de Natuurboeren gezamenlijk zaadjes gezaaid in de tunnelkas, plantjes uitgeplant op het veld en gedurende het teeltseizoen worden adviezen gegeven door Boer Simon over het onderhoud en oogst.  Dat kost veel tijd: mail, voorbereiden, zaaien en uitleg, maar het is erg leerzaam, voor zowel de Natuurboeren als de familie de Groot. Tijdens dit gehele proces wordt geen gebruik gemaakt van kunstmest of bestrijdingsmiddelen. Men boert ‘in de natuur en met de natuur’. Naast het CSA worden de akkerstroken gevuld met diverse soorten pompoenen, mais, oude granen e.d.
Tijdens de lunch worden de plannen gepresenteerd voor agroforestry. Dit houdt in dat het perceel landbouwgrond wordt omgevormd naar stroken van 30 meter breedte. De 30 meter stroken van de tuinbouw/akkerbouw worden afgewisseld met fruitbomen en bessenstruiken. In het midden komen fruitbomen met aan weerszijden 5 meter vrije ruimte; daarnaast worden in afstanden van 3 meter bessenstruiken geplant. We discussiëren over het rendement van deze afstanden en de invulling van de stroken met eenjarige gewassen. 

Foto: Boer Simon de Groot (rechts) vertelt over zijn bedrijf

Foto: een vegetatie met kruiden zoals witte klaver (rechts) is veel beter bestand tegen lange perioden van droogte

De lange reis van Diessen naar Herwen wordt beloond: Brord Sloot en Patricia van Haaren ontvangen ons met heerlijke zelfgemaakte taart en thee/koffie. Ze bewonen de prachtige boerderij Vinkenhorst, met een magnifiek uitzicht. Ze hebben een gemengd bedrijf: 20 Aberdeen Angus koeien en 40 ha akkerbouw. Daarnaast vinden we nog twee varkens en twee schapen. De koeien grazen tussen de honderd walnotenbomen ( o.a. Juglans regia “Coenen”, “Nr 16” ,”Bella Maria” en “Lange van Lod”) die in 2019 zijn geplant. Een mooi voorbeeld van silvo-pasture. Een raster van paal en draad beschermt de bomen tegen vraat. 

Foto: de Aberdeen Angus runderen

Foto: de in 2019 aangeplante walnoten (Juglans regia ’Lange van Lod’), beschermd door paal en draad

Ongeveer 5 runderen per jaar worden geslacht; het vlees ervan wordt verkocht aan nabijgelegen restaurants-van-naam. De gewassen die worden geteeld zijn onder andere brouwgerst, veldbonen, wintertarwe, bieten en biologische kruiden. 

Foto: biologisch geteelde kruiden hangen te drogen

Afnemers hiervan zijn onder andere lokale brouwers, bakkerijen en restaurants.
Er wordt veel aandacht besteed aan de registratie van de productiviteit per gewas. Zo kunnen Brord en Patricia onderbouwd keuzes maken binnen hun bedrijf. Ook veel aandacht wordt besteed aan de duurzaamheid van de keten. Een keurmerk op dat gebied heeft het bedrijf niet, maar de eigenaars vinden het belangrijker te weten en te kunnen vertellen hoe duurzaam hun productie is.
Brord vertelt over het luwte-effect: de afstand vanaf een houtwal of singel waarop je nog verminderde wind ervaart is 10 maal de hoogte van die houtwal. Nuttige informatie. Verzadigd rijden we rond zes uur weer naar huis.

Foto: Brord (rechts) en Patricia (midden) bij het perceel met kruiden